تاریخچه انیمیشن

 ­اولین انیمیشن جهان

انیمیشن در ایران به ‌طور مدرن از اواسط قرن ۲۰ میلادی آغاز شده است، اما ریشه‌های آن به عصر برنز بر می گردد. ظرف سفالی کشف شده در شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان متعلق به ۵۲۰۰ سال قبل گواهی بر این ادعاست. این ظرف سفالی شامل مجموعه‌ای از طراحی‌هاست که قوچی را در حال پریدن بر روی درخت و خوردن برگ نشان می‌دهد .( Ball, 2008 )چنین طراحی‌هایی را می‌توان از اولین نمونه‌های پیشگام در تاریخ انیمیشن دانست.

تاریخچه انیمیشن

انیمیشن هنر متحرک­سازی نامیده می­شود. چه به صورت طراحی دستی باشد و یا توده­هایی از گل، چه به صورت عروسک­های پاپت و کاغذی، آنچه که قابل ستایش است، قابلیت انیماتور در زندگی و معنا بخشیدن به ایده خود با متحرک ساختن آن می­باشد. توهم حرکت در انیمیشن توسط پدیده­ای فیزیولوژی ساخته می­شود، که آن را می­توان پایداری بینایی ­نامید. هنگامی که یک سلسله عکس در مقابل چشم انسان گذارده می­شود مغز به طور ناخودآگاه پیوندی مابین عکس فعلی و عکس بعدی ایجاد می­کند و آن­ها را به هم پیوسته تصور می­کند، و بدین صورت تاثیر توهم حرکت بر مغز انسان گذارده می­شود (رستم نژاد، 1398).

عنصر حرکت هزاران سال است که هنرمندان را فریفته است، از نقاشی­های غاری که بیش از ۲۵ هزار سال قدمت دارند گرفته، تا به طور مثال مطالعات عکاسی ادوارد مایبریج در مورد تحرک انسان و حیوان اواخر دهه (۱۸۰۰). بدین صورت می‌توانیم تلاش‌هایی را که منجر به پیدایش تکنیک­های انیمیشن معاصر شده­اند را ردیابی کنیم (Michelsen, 2009).

پیدایش انیمیشن

تکامل کارتون­ و انیمیشن­ها ­چنان که امروزه آن­ها را می‌شناسیم، بدون در نظر گرفتن آن­چه که پشت صحنه تکنولوژی رخ داده است، و منجر به شکل­گیری سبک­ها و تکنیک­های مختلف و امروزین شده است، ممکن نیست. مشخصا چند دستگاه وجود دارد که بخشی از تاریخ اولیه انیمیشن را شامل می­شوند و به قرن نوزدهم بر می­گردند و در زیر به چند نمونه اشاره خواهد شد (رستم نژاد، 1398).

 فناکیستوسکوپ

دستگاه اول فناکیستوسکوپ نام دارد که در سال (۱۸۳۱)، توسط جوزف پلاتو دانشمند و دانشجوی سابق هنر اختراع شد. این دستگاه یک دیسک چرخان با ۱۶ تصویر است که هر کدام از تصاویر کمی با دیگری متفاوت هستند و برای تماشا تنها یک نفر می­تواند در یک زمان این حرکت را مشاهده کند. با چرخاندن اهرم این دستگاه، تصاویری که از یک نقطه­ی خاص مشاهده می­شوند، به صورت انیمیشن دیده می­شوند. اکثر تصاویری که در این دستگاه طراحی می­شوند، صحنه­هایی از رقص زوجین، دوشیزه و یا سوارکاری اسب می­باشد (Beckerman,2003).

زوتروپ

دستگاه بعدی زوتروپ نام دارد، که توسط ویلیام جورج هورنر، در سال (۱۸۳۴) طراحی شده­است. نام دیگر این دستگاه دادالوم یا چرخ شیطان انتخاب شده بود، گرچه که تا سال (۱۸۶۰) که این دستگاه توسط سازندگان آمریکایی و انگلیسی مورد استفاده قرار گرفت، به شهرت نرسیده بود پس از آن این دستگاه به چرخ زندگی تغییر نام یافت و مورد استفاده قرار گرفت (ibid).

کینتوسکوپ

دستگاه بعدی کینتوسکوپ برای مشاهده فیلم­ها طراحی شده بود. این دستگاه توسط توماس ادیسون در سال (۱۸۸۸) توصیف شده بود، اما به طور گسترده توسط ویلیام کندی توسعه یافت ( ibid).

پراکسینوسکوپ

دستگاه پراکسینوسکوپ انیمیشنی پس از زوتروپ در فرانسه، توسط چارلز امیل رناد اختراع شد. همانند زوتروپ نوارهایی از تصاویر در قسمت داخلی این دستگاه، در قالبی استوانه­ای قرار گرفته بود، به طوری که با چرخاندن این استوانه و تابیدن نور پروژکتور از حفره­ای، تنها یک نفر قادر به مشاهده تصاویر متحرک می­شد (Crafton, 1993).

 انیمیشن فیلم

آن­چه را که ما امروزه به نام انیمیشن استاپ­موشن می‌شناسیم، حاصل شکستن اتفاقی دوربین شعبده­باز و جادوگری فرانسوی، به نام جرج ملیس می­باشد. به طوری که در جامعه فرانسه او را به نوعی پیشگام انیمیشن فیلم در آغاز قرن بیستم می‌شناسند. جیمز استوارت بلکتون، فیلمساز آمریکایی اولین نفری از که انیمیشن استاپ­موشن، که توسط ملیس کشف شده بود، انیمیشن دستی خلق کرده است. او را به نوعی پدر انیمیشن آمریکا می­شناسند. وی کارتونیست روزنامه بود و اولین انیمیشن را با نام “حالات خندان از چهره های خنده دار” را در سال (۱۹۰۶) خلق کرد. ناگفته نماند که شش سال قبل از این انیمیشن یعنی در سال (۱۹۰۰) با عنوان “طراحی­های مسحور­کننده”، توسط کمپانی ادیسون موشن ساخته شده بود (Beckerman, 2003).

وینزور مک.کی

شخص بعدی یک انیماتور کمیک­استریپ به نام وینزور مک.کی می­باشد، که در سال (۱۹۱۱) انیمیشن “نموی کوچک در اسلامبرلند” را با ۴ هزار فریم دستی، و به دنبال آن در سال (۱۹۱۲) انیمیشن “عملکرد یک پشه” با ۶ هزار فریم است. اولین انیمیشن موفق وی با نام “گرتی دایناسور” که در (۱۹۱۴) متشکل از ۱۰ هزار طراحی او و یک دستیارش ساخته شد (Bukatman,200).

کمپانی برادران وارنر

وارنر برادرز یا برادران وارنر شرکت فیلم‌ و انیمیشن­سازی آمریکایی است، که یکی از بزرگ‌ترین تهیه‌کنندگان فیلم و برنامه‌های تلویزیونی جهان به‌شمار می‌آید. این شرکت در سال (۱۹۱۸) توسط چهار برادر یهودی آمریکایی لهستانی‌تبار به نام‌های آلبرت، هری، سام و جک وارنر تأسیس شد، که هم‌اکنون سومین استودیوی فیلم‌سازی قدیمی آمریکا بعد از پارامونت پیکچرز و یونیورسال استودیوز محسوب می‌شود ( Michelsen, 2009).

کمپانی والت دیزنی

اما مشهورترین خالق انیمیشن کسی نیست جز والتر الیاس دیزنی، موسس کمپانی والت دیزنی. این شرکت در ۱۶ اکتبر (۱۹۲۳) توسط والت دیزنی و با مشارکت برادرش، روی اولیور دیزنی، در قالب یک استودیو کوچک انیمیشن‌سازی تأسیس شد. این کمپانی در سال (۱۹۲۸) انیمیشن “قایق بخار” را با نقش­آفرینی “میکی موس” خلق کرد و در سال (۱۹۳۷) اولین انیمیشن بلند مدت را در آمریکا، با عنوان “سفید برفی و هفت کوتوله” ساخت. دیزنی را پیشگام در معرفی بسیاری از اصطلاحات فنی و نوآوری­های متحرک­سازی به منظور واقع­گرایی بیشتر و رسیدن به بالاترین حد از  پرسپکتیو می دانند. از جمله انیمیشن های ساخته شده توسط این کمپانی می­توان به: فانتازیا (1940)، سیندرلا(1950)، آلیس ­در سرزمین عجایب (1951)، پیتر پن(1953)، و انیمیشن­های متاخر­تری همچون: زوتوپیا (2016)، رالف خرابکار(2018) و کریستوفر رابین (2018) اشاره کرد. این کمپانی شامل شرکت­های زیرمجموعه و تابعه والت دیزنی پیکچرز، پیکسار، مارول اینترتینمنت، لوکاس فیلم، هیولو و فاکس قرن بیستم می‌باشد. در دهه­های (۱۹۲۰) و (۱۹۳۰) انیمیشن از حالتی اکتشافی به هنرهای زیبا توسط کمپانی والت دیزنی تبدیل شد. در این میان دانش­آموزان و انیماتورها به یادگیری فرمول­های استاندارد کارتون­های قدیمی که منجر به کشف روش­های متحرک­سازی جدید می­شد مشغول بودند. تا سال (۱۹۲۰) مشخص­ترین رقیب کمپانی والت دیزنی، استودیو فلسچر بود که توسط مکس فلسچر اداره می­شد، و از جمله انیمیشن­های معروف این کمپانی می­توان به “ملوان پوپی” (ملوان زبل) اشاره کرد. از سال (۱۹۴۰) تا (۱۹۶۰) کمپانی­های مختلفی به مارکت انیمیشن پیوسته و فعال بودند، از جمله ام.جی.ام فاکس و برادران وارنر. اما همگی آن­ها فیلم­های ۵ تا ۲۰ دقیقه­ای را به بازار ارائه می­دادند، در حالی­که کمپانی دیزنی تنها کمپانی­ای بود که انیمیشن­های بلند مدت را ارائه می­کرد  (Michelsen, 2009).

کمپانی فاکس قرن‌بیستم

کمپانی فاکس قرن‌بیستم یکی از استودیوی‌های فیلم‌سازی بزرگ آمریکاست، که در سال (۱۹۳۵) تأسیس شده و در ایالت کالیفرنیای آمریکا قرار دارد. این استودیو درسال (۲۰۱۸) توسط استودیو فیلم­سازی والت دیزنی خریداری شد و به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های این استودیو به کار خود ادامه می‌دهد. از سری فیلم‌های مشهور این کمپانی می‌توان به عصر یخبندان (مجموعه 5 انیمیشن)، آواتار (2009) و سریال انیمیشنی سیمپسون­ها (1989) اشاره کرد (Ibid).

کمپانی پیکسار

استودیو انیمیشن پیکسار یک شرکت پویانمایی رایانه‌ای آمریکایی است که در سال (۱۹۸۶) توسط استیو جابز از جرج لوکاس خریده شد. پیکسار در آن زمان یکی از عجیب‌ترین گروه‌های متشکل از متخصصان و دانشمندان علوم رایانه‌ای بود. آن‌ها گروهی از مهندسان خلاق و مبتکر بودند که به ریاست ادوین کتمول، یک متخصص علوم رایانه‌ای کار می‌کردند. پیکسار یک دهه بعد با ساخت فیلم‌ پیشروی”داستان اسباب‌بازی”(1995) که با مشارکت والت دیزنی ساخته شد به شهرت رسید. از جمله انیمیشن­های برتر ساخته شده توسط این کمپانی می­توان به: داستان اسباب بازی 2 (1999)، کارخانه هیولا (2001)، در جستجوی نمو (2003)، وال­ئی (2008)، شجاع (2012) و کوکو (2016) اشاره کرد (Ibid) .

از روزهای نخست انیماتورها از فناوری‌های جدید به نفع خود استفاده کرده­اند. برخی از تکنیک­های مورد استفاده انیماتورها امروزه شامل: انیمیشن سلولوزی، استاپ موشن، پیکسلیشن، روتوسکوپی، فتومونتاژ، عروسکی، کاغذی و انیمیشن کامپیوتری و دیجیتال می شود (Ibid).

اگرچه که هنرمند در روند انیمیشن همچنان یکی از چهره‌های اصلی محسوب می‌شود، اما قابل ذکر است که پیشرفت هر ­روزه­ی صنعت کامپیوتر، تحولی عظیم در روند تولید انیمیشن به وجود آورده است. نه تنها به لحاظ کاهش زمان و هزینه­های تولید پیشرفت چشم­گیری مشاهده می­شود، بلکه ما شاهد حضور جلوه­هایی جدید و بدیع در مانیتور کامپیوتر و تلویزیون های خود هستیم. همانطور که گفته شد، در عرصه­ی انیمیشن دو­بعدی، کمپانی دیزنی در طول سال­ها به پیشرفت­های خارق­العاده­ای رسیده است، که این کمپانی را همچنان بر راس حرفه­ای­ترین انیمیشن­ساز­های تاریخ انیمیشن نشانده است. بعد از معرفی اولین نمونه­های انیمیشن دوبعدی، جای دارد تا به مبحث انیمیشن کامپیوتری و سه­بعدی اشاره شود (رستم نژاد، 1398).

انیمیشن کامپیوتری

انیمیشن کامپیوتری نوعی نمایش تصویری است که به تصاویر متحرک شبیه­سازی شده اشاره دارد. در این موقعیت، گرافیک با استفاده از کامپیوتر­ها و تصویر­سازی داده­های تصویری، توسط کامپیوتر و مشخصا به کمک سخت­افزار و نرم­افزارهای گرافیکی مربوطه ساخته می­شود. بدین صورت که با جایگزین کردن مدل­های فیزیکی و خلق عناصر به صورت واقع­گرایانه استفاده می­شوند. انیمیشن روز دنیا انیمیشن سه­بعدی است. با استفاده از برخی نرم­افزارهای پیچیده و وفاداری به اصول سنتی انیمیشن که بر مفهوم انیمیشن سه­بعدی اعمال می­شود، انیماتور­ها قادر هستند تا انیمیشن­های برجسته و زیبایی را همچون داستان عروسک­ها، ماداگاسکار و مگامایند تولید کنند (همان).

انیمیشن کامپیوتری سه­بعدی از که مدل­های سه­بعدی به جای طراحی­های دو­بعدی استفاده می­کنند، به طور کلی بر پایه اسکریپت با سیستم کی­فریم طراحی شده­اند (Michelsen, 2009). در دهه (1990) فیلم­های انیمیشن مختلفی به بازار راه یافتند. که اولین انیمیشن سی.جی (تصاویر تولید شده توسط رایانه) که با همکاری دیزنی و پیکسار ساخته شد، تحولی عظیم در صنعت انیمیشن به وجود آورد. در کمپانی پیکسار (دیزنی فعلی) ، جان لاستر، مدیر ارشد خلاق شخصی است که در رابطه با انیمیشن سی.جی باید از وی نام برده شود. او سابق بر این در دیزنی کار می کرد و به علت تلاش برای کشف علم رایانه­ها و پتانسیل آن­ها برای شیوه­های جدید تولید بود، اخراج شد. او را خالق انیمیشن “داستان اسباب­بازی­ها” می­دانند که انقلابی در روند رشد انیمیشن محسوب می­شود (Ibid).

پس از این تحول در صنعت انیمیشن، شاهد خروجی­های منحصر­به­فردی، نه تنها در زمینه­ی انیمیشن­های سه­بعدی، بلکه به طور کلی در کلیه­ی تکنیک­های انیمیشن، با رشد روزافزون تکنولوژی و بالا رفتن پتانسیل­های خلاقانه در تولید، روبرو هستیم.

منابع:

– رستم نژاد، الناز(1398)،” بررسی فانتزی در تصویرسازی دیجیتال با مورد­پژوهی انیمیشن عروس مرده تیم برتون “، تهران، دانشگاه هنر تهران.

-Ball, Ryan (2008), Oldest Animation Discovered in Iran, Animation Magazine, United States.

– Beckerman, H (2003), Animation: The Whole Story, Allworth Press, New York.

– Bukatman, S (2006), Comics and the Critique of Chronophotography, Electronic version, New York.

– Crafton, D. C (1993), Before Mickey: The animated film, The University of Chicago Press, Chicago.

– Michelsen, Eva (2009), Animated Cartoons, from the old to the new: evolution for the past 100 years, Reykjavik University, Iceland.